دکتر ریتا لیاقت
چکیده
از آن زمان که آدمی با ترس و اضطراب روبه رو بوده، تئاتر و نمایش راهی برای برون ریزی هیجانی به شمار رفته است. در واقع، مردم در آن نیازها و احساسات خود را عملی می ساخته و فقط در مورد آن صحبت نمی کنند. تئاتر راهی است برای ارضای این نیاز، و روان نمایش گری (تئاتر درمانی) از روشهای رواندرمانی گروهی است که با بهره گیری از امکانات مشترک تئاتر و روانشناسی سعی در درمان و آموزش دارد (والش و همکاران، ۱۹۹۱). در صحنه حتی آشکارترین دروغ باید به حقیقت مبدل شود تا بتوان به آن عنوان درمان نهاد و درمانجو بر اضطرابهای خویش غلبه نماید. روان نمایش گری به همراه تکنیکهای خانواده درمانی شناختی وسیله ای مطلوب جهت بیان کشمکشهای درون است، بی آن که اضطراب ضمیر را برانگیزد، زیرا بیرون رفتن تعارضها به صورت بازی به فرد اجازه می دهد تا از قوه تخیل و توان انگارزدایی خود به عنوان پایه و اساس اجرای نمایش بهره گیرد که این نیز منجر به اثبات ظرفیت فرد برای حضور در دنیای بزرگتر است. در پژوهش حاضر تلفیقی بین خانواده درمانی شناختی و روان نمایش گری (سایکودرام) ایجاد شده. روان نمایش گری اولین شیوه درمان عملی و رویکرد منحصربه فردی است که با استفاده از تصویرسازی ذهنی ، تخیل، ایفای نقش، اعمال بدنی و پویایی گروه، موجب برون ریزی عمیق عاطفی مراجع در زمینه کمبودهای جنسی، کسب بینش او نسبت به ابعاد غالب شخصیتی و یادگیری رفتارهای جدید و کارآمد می شود. چنان چه برای اجرای تنشهای درون خانواده از اعضای خانواده استفاده شود، به مراجع در درک پویایی های ناخودآگاه خانواده کمک می کند. در این پژوهش به منظور تاثیر روان نمایش گری وخانواده درمان شناختی بر بهبود عوارض ناشی از جدایی روانشناختی تعداد ۲۶۰ زوج (زن و شوهر) که دارای اختلافات اساسی زناشویی و متقاضی طلاق بودند، با روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب و پرسشنامه جدایی روان شناختی هافمن و پرسشنامه سلامت روانی ویسکانسن روی آنها اجرا شد و براساس نقطه برش (۲/۱ انحراف استاندارد میانگین) حاصل از نمرات آنها که پایین تر از نقطه برش بود، ۵۲ نفر انتخاب و به دو گروه ۲۶ نفری آزمایش و کنترل تقسیم شدند. شناخت درمانی گروهی طی جلسات دهگانه روی گروه آزمایش اعمال شد و از آنجا که این روش مشترکات زیادی با روان نمایش گری دارد، هر جلسه ۲ ساعته تقسیم و از هر دو روش به صورت تلفیقی از روان نمایش گری و خانواده درمانی فردی (گالدنر، ۱۹۹۰ با هلندر، ۱۹۸۳؛ لوتون،۱۹۹۱ ؛ اکسفوردوواینر،۲۰۰۴ ؛ پروت،۱۹۸۵) و خانواده درمانی چندگانه (گالدنر،۱۹۸۲) بهره گرفته شد که عبارتند از : نقش معکوس پیوند دوگانه (هیل، ۱۹۸۵) و مجسمه سازی خانواده به صورت جنبشی (مک کلیو، ۱۹۸۷) و مجسمه سازی از صفحه ساکت و ساکن با جملات تکراری (جفرسون،۱۹۸۷) و تشریفات خانواده (ایمبربلک،روبرتس و وایتینگ،۱۹۸۸) … تلاش شد در جلسات دهگانه به تناوب این تکنیک از شناخت درمانی استفاده شود. این جلسات برای گروه ۲۶ نفری آزمایش به کار رفت تا برای هر عضو دیدن خود از دید اعضای دیگر خانواده فراهم شود و ابزارهایی برای ارزیابی، اسلوب زنده ارتباط و اهرم هایی برای تغییر به کار گرفته شدند.(ریلی، ۱۹۹۱).نتایج حاصل از پژوهش نشانگر این است که : میزان سلامت روانی جنسی زوجین به دلیل افزایش نمرات مولفه های استقلال کنشی و استقلال بازخوردی و استقلال عاطفی افزایش یافته است.تلفیق روان نمایش گری و خانواده درمانی شناختی برخی از مولفه های سلامت روانی در گروه آزمایش را افزایش داده که برای مثال رابطه صمیمانه جنسی زوجین و رشد شخصیت و غلبه محیطی آنان افزایش بود.همچنین، از نظر مولفه های استقلال عاطفی، بازخوردی ، تعارضی و کنشی بین گروههای دارای سطوح مختلف سلامت روانی تفاوت معناداری وجود داشت.