دکتر ریتا لیاقت – روانشناس و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد تهران مرکزی
رئیس مرکز خدمات مشاوره ای پارس (پارسیان سابق)
چکیده
هنردرمانی خانواده روش مستقیم و غیررسمی برای مشهود شدن ، روابط و نوع سیستم میان اعضای خانواده و ایجاد ارتباط وجریان خلاقیت است.
در پژوهش حاضر بمنظور بررسی تاثیر هنردرمانی شناختی بر بهبود عوارض ناشی از جدایی روان شناختی زوجین تعداد ۳۰۰ زوج با روش نمونه گیری تصادفی از بین مراجعین به مراکز مشاوره انتخاب و پرسشنامه جدایی روان شناختی هافمن و پرسشنامه سلامت روانی ویسکانسن روی آنها اجرا شد و براساس نقطه برش ( انحراف استاندارد میانگین) حاصل از نمرات پرسشنامه سلامت روانی ۵۰ نفر از بین افراد که نمرات آنها پایین تر از نقطه برش بود انتخاب و بدو گروه ۲۵ نفری تقسیم شدند یعنی ۲ گروه آزمایش و کنترل که جلسات هنردرمانی برای گروه آزمایش اجرا شد در فرآیند هنردرمانی که در مورد زوجین اجرا می شد روشهای تخلیه هیجانی و کنار آمدن و سازگاری، استرس وارده براین افراد را کاهش می داد.
تعدادی از این روشها به شرح زیر است:
تکنیک نقاشی: از قبیل نقاشی آزاد ، زندگیت را رنگ کن، نقاشی جنبشی خانواده ، نقاشی خشم، نقاشی جنبه های منفی مشاجره و ضرب و شتم و استفاده از تمثیل و مشابه سازی در نقاشی عین وقایع مذهبی و مسائل شخصی به وسیله ترسیم.
قصه گویی به شیوه روایتی: توصیف تجربه بیمار داخل خط داستانی زمانی، تشخیص قصه مسلط و حاشیه ای بیمار در داستان زندگی او، فهم داستان مشکل، محور و داستان حامی آن، برونی کردن مشکل درجهت کشف توانمندهای بیمار، نقاط ضعف او و مبارزه علیه مشکل، نامگذاری مشکل، تشخیص پیامدهای بی همتا و تالیف یک داستان جدید توسط بیمار با تکیه بر نقاط قوت او، ارائه مهارتهای غلبه بر مشکل و راه حل مناسب آن و به این ترتیب روایت درمانی چون منجر به یادگیری این که باورها ، نگرشها و نظام اعتقادی جدیدی باید فرا گرفته شد و با شناخت درمانی توام می شود همچنین توصیف تجربه بیمار داخل خط داستانی براساس قصص قرآن نیز از روش های دیگر مورد استفاده در این بخش می باشد.
هنر نمایش: در سه محور نقش درمانی در این روش ایفا می شد، نخست رابطه بازیگر با نقش و تخلیه هیجانی او است دوم جایگاه بازیگر در دل گروه منجر به روابط اجتماعی و اعتماد به نفس او شده و سوم این روابط تاثیر مثبت بر تماشاگران به لحاظ ایجاد تزکیه نفس و جلای روح آنان دیده می شود.
۴- تم درمانی: در تمام جلسات درمانی در حین انجام تمرینات ترسیمی، قصه گویی و نمایش، پخش قطعات آرام ساز و ملودیهای ساده، یکنواخت که تغییرات تمپودینامیک و مدلاسیون آن اندک است ، انجام می شد. تا منجر به ایجاد حالت آرامش و تمرکز مراجعین شود و همچنین کاهش ضربان قلب و عمیق شدن تنفس وتقویت امواج آلفا را منجر شود.
۵- شناخت درمانی: با بازسازی شناختی یک راهبرد نظامدار و سریعاً در حال رشد است که به هنگام بکارگیری آن به زوجین آموخته می شود تا شناختهای ناتوان سازنده و منفی خود از یکدیگر را با افکار و اعمال مثبت و خودافزاینده جابجا سازند. تلاش برای ساختار شکنی زندگی بیمار و خلق راه حلهای یگانه نه وبی همتا ، هنر درمانی در این پژوهش با شناخت درمانی بطور تلفیقی استفاده می شد بیشتر درمان شناختی آزمودنی های شامل ارزیابی فرضیه های مرکزیی است تاکید اساسی و زیربنایی آن بر تعدیل و تغییر شناخت های فرد از خویش است و اینکه فرد به خودش اجازه دهد از طریق فترت الهیش با مفاهیم ارائه شده و قابل دسترس قرآنی و ادعیه و سایر اعتقادات آگاهی پیدا کرده و درمان شود.
هنر درمانی شناختی طی جلسات دهگانه روی زوجین منحصراً در گروه آزمایش بمدت هر جلسه ۳ ساعت انجام می شد و این مدت بین تکنیکهای فوق الذکر بخش می شد و نتایج نهایی پژوهش نشانگر این بود که میزان سلامت روانی زوجین بدلیل افزایش نمرات مولفه های استقلال عاطفی و استقلال بازخوردی و استقلال کنشی افزایش یافت.
تلفیق هنر درمانی و شناخت درمانی زوجین منجر به افزایش رشد شخصیتی و ارتباط صمیمانه و غلبه محیطی که از مولفه های سلامت روانی است شد و از نظر مولفه های استقلال بازخوردی، استقلال تعارضی و استقلال عاطفی و استقلال کنشی تفاوت معناداری بین زوجین در گروه آزمایش و کنترل نشان داده شد.