دکتر ریتالیاقت- روانشناس و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد تهران مرکزی
رئیس مرکز خدمات مشاوره ای پارسیان
چکیده:
عملکردهای سمبولیک می توانند برای کمک به کودک جهت نشان دادن محتوای ناخودآگاه و تسکین تنش مربوط به آن به کار روند . هنردرمانی و بازی از جمله این عملکردها هستند . کاملاً آشکار است که کودک دارای هیجان و تعارض از هنر و بازی به عنوان شیوه ای مهم جهت رهایی از تنش های حاصله استفاده می کند .ساخت داری لوی ( Levy ) با تأکید ویژه بر بازی درمانی تکنیکی است که به طور عمده در درمان مشکلات هیجانی کودکان بکار برده می شود .
خشونت خانگی آزادی ابراز وجود زنان و فرزندان رامحدود کرده آنها را از لذت تجارب انسانی محروم می سازد.
اعضای خانواده های کتک خورده به ویژه زنان معمولاً دچار احساساتی چون خشم، تنهایی، غم و افسردگی و خستگی جسمی و روانی می شوند. برای شکستن حلقه معیوب خشونت،تخریب روابط، خشونت می توان از هنر درمانی یاری گرفت. هنردرمانی بر این پایه قرار دارد که فرآیند خلاق هنرآفرینی شفا دهنده و زندگی بخش است هنردرمانی باعث می شود:
۱- خانوده مجددا استحکام خود را کسب کند ۲- مهارتهای مادرانه تقویت شود. ۳- تواناییهای اعضای خانواده در جهت تعامل با یکدیگر افزایش یابد. ۴- خشم افراد تخلیه شود۵- اعضای کتک خورده در مقابله با واقعیت تجارب خود توانا شوند. ۶- اعضای خانواده امکانات و منابع موجود جهت بازسازی زندگی خود را شناسایی نمایند.
تعدادی از این روشها به شرح زیر است:
نقاشی خشم: زنان و کودکان جنبه ای منفی کتک خوردن را نقاشی می کند.
قصه گویی به شیوه روایتی: نوعی تلاش برای ساختار شکنی روایت مسلط زندگی بیمار و برانگیزاندن نیروها و پویایی های درونی فرد در جهت خلق راه حلهای یگانه بی همتاست که این روایتها بدلیل بازسازی عقلانی و نامگذاری مجدد شناختی و تلقیح فشار روانی بیشتر با آموزه های شناختی توام می شود.
هنر نمایش: در سه محور نقش درمانی در این روش ایفا می شد نخست رابطه بازیگر بانقش و تخلیه هیجانی او است دوم جایگاه بازیگر در دل گروه منجر به روابط اجتماعی و اعتماد به نفس او شده و سوم این روابط تأثیر مثبت بر تماشاگران به لحاظ ایجاد تزکیه نفس و جلای روح آنان می شود.
کاربرد تم های آرام ساز: این تم ها رتیم و ملودی ساده، یکنواخت، تغییرات تمپودینایک و مدلاسیون اندک که باعث ایجاد حالت آرامش و تمرکز می شود واز نظر جسمی کاهش ضربان قلب و عمیق شدن تنفس و تقویت امواج آلفا را منجر می شود. در حین انجام تمرینات قصه گویی و نمایش پخش این قطعات انجام می شد.
نتایج ، موفقیت درمان به روش بازی درمانی ساخت دار را تأیید می کند . جلسات اول درمان توسط نقاشی و ترسیم شروع خوبی برای رها سازی احساسات است . تأثیر این جلسات در دیاگرام مربوطه قابل مشاهده است . بازی ترکاندن بادکنک که در ۶ جلسه بعدی انجام گرفت نیز در تخلیه هیجانی ، جرأت مندی و پیشگیری از تکانشی عمل کردن مرا جع موفق بود . دلیل اصلی موفقیت این مراحل ، رهاسازی ساده از طریق رفتار پرخاشگرانه در ترکاندن بادکنک ها و رهاسازی احساسات در موقعیت خاصی از تجربه بازی است ( لندرث ، ۲۰۰۲ ) . در جلسات بعدی از عروسک ها برای جنگ و دعوای فامیلی استفاده شد و نتایج موفقیت آمیز بودند . این مداخلات تعارض های احتمالی ممکن را با هر کدام از
فامیل ها از بین برده و موجب تخلیه هیجانی نسبت به آنها می گردد ( کلاین ، ۲۰۰۱ ) .
در جلسه آخر پسر نامرئی در اتاق خواب والدین قرار داده شد . نتایج تأثیر اصلی بازی درمانی ساخت دار را در تخلیه هیجانی مراجع نشان داد.
نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که :
بین مولفه های جدایی روان شناختی و سلامت روانی رابطه معناداری وجود دارد به طوریکه با افزایش نمرات مولفه های استقلال عاطفی، استقلال بازخوردی و استقلال کنشی تحت تاثیر تکنیکهای هنر درمانی شناختی میزان سلامت روانی افزایش می یابد.
گروههای دارای سطوح مختلف سلامت روانی از نظر مولفه های استقلال عاطفی، تعارضی، بازخوردی و کنش با یکدیگر تفاوت معناداری دارد.
هنردرمانی باتأکید بر آموزه های شناختی منجربه افزایش برخی مولفه های سلامت روانی در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل شد به طوریکه غلبه محیطی و رشد شخصیت ورابطه صمیمانه در گروه آزمایش تحت تأثیر روشهای هنر درمانی و بازی درمانی ساخت دارافزایش چشمگیر داشت.